Ustawa o VAT definiuje ogólną zasadę obowiązku podatkowego, który powstaje w momencie wydania towaru bądź wykonania usługi. W przypadku gdy czynności te dokumentowane są fakturą, obowiązek ten powstaje w dniu jej wystawienia, jednak nie później niż w 7 dniu od dnia wydania towaru czy wykonania usługi.
Odstępstwem od tej generalnej zasady jest między innymi świadczenie usług transportowych, w których obowiązek ten powstaje z chwilą otrzymania całości bądź części zapłaty, nie później jednak niż 30 dnia, licząc od dnia wykonania usługi.
Biuro Rachunkowe Szczecin
W praktyce podatnicy nieraz mają problem z interpretacją zwrotu „nie później jednak” i przyjmują, że moment obowiązku podatkowego powstaje u nich od 1 do 30 dnia od wykonania usługi, nawet jeżeli nie otrzymali za nie całości bądź części zapłaty. W związku z tym rozliczają się z podatku VAT w miesiącu, w którym wystawili fakturę za usługę transportową.
Tymczasem organy podatkowe stwierdziły, iż ustawodawca stosując zapis „ nie później jednak” ma na myśli ostateczny dzień powstania obowiązku podatkowego w VAT w usługach transportowych i tym samym twierdzą, że jeżeli podatnik nie otrzyma całości lub części zapłaty powinien rozliczyć VAT w 30 dniu, licząc od dnia wykonania usługi.
Początkowo zdanie sądów administracyjnych w tej sprawie było jednolite, jednakże w niektórych orzeczeniach NSA spotkać się możemy z zupełnie innym stanowiskiem. Przykładem na to jest np. wyrok NSA z 4 listopada 2011 roku, w którym stwierdzono, że polskie przepisy błędnie wdrożyły dyrektywy UE w sprawie VAT, naruszając wyznaczone przez nie ramy zezwalające państwom UE na określenie innych momentów powstania obowiązku podatkowego.
Konfrontując art. 19 ust. 13 pkt 2 ustawy o VAT z art. 66 dyrektywy, NSA stwierdził, iż moment powstania obowiązku z chwilą otrzymania zapłaty za usługę transportową jest jednoznaczny z zapisem zawartym w art. 66 lit. b) dyrektywy w sprawie VAT. Jednakże w kwestii określenia obowiązku podatkowego w ramach czasowych: „ nie później jednak niż 30 dnia, licząc od dnia wykonania usługi”, NSA nie dopatrzył się kompatybilności z jej przepisami. Art. 66 lit. c) dyrektywy zezwala na ustalenie momentu powstania obowiązku podatkowego w określonym terminie równocześnie uwarunkowując to od faktu braku wystawienia faktury lub wystawienia jej po terminie. Ustawodawstwo polskie wskazało zaś moment powstania obowiązku podatkowego na 30 dzień od dnia wykonania usługi, ( co jest dozwolone normami dyrektywy), jednakże tylko w przypadkach, w których usługodawca nie otrzyma należności za wykonaną usługę, co już na przykład dyrektywa UE w sprawie VAT nie przewiduje, ponieważ możliwość zastosowania tego przepisu uzależnia od wystąpienia jednej z dwóch okoliczności, a mianowicie braku wystawienia faktury bądź wystawienia jej z opóźnieniem.
Reasumując, państwa UE wprowadzając w swoje prawo art. 66 lit. b) dyrektywy nie powinny narzucać konieczności ostatecznego terminu rozliczenia VAT, który ustanawia jedynie art. 66 lit. c) dyrektywy w sprawie VAT.
Mając na uwadze spore różnice w orzecznictwie sądów administracyjnych w kwestii art. 66 dyrektywy, NSA w 2012 roku wydał postanowienie, w którym zadał pytania Trybunałowi Sprawiedliwości UE:
„1) czy unormowania wynikające z art. 66 lit. a), b) i c) dyrektywy w sprawie VAT należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku wystawienia przez podatnika faktury dokumentującej usługę objętą dyspozycją przewidzianego w tym artykule uprawnienia dla państwa członkowskiego (odstępstwa od art. 63, 64 i 65 dyrektywy), możliwe jest określenie wymagalności podatku (obowiązku podatkowego) w oparciu o art. 66 lit. b) dyrektywy na dzień zapłaty, nie później niż 30. dnia od dnia wykonania usługi?
2) czy unormowania wynikające z art. 66 lit. a) i b) dyrektywy należy interpretować w ten sposób, iż sprzeciwiają się one polskim przepisom krajowym przyjętym w art. 19 ust. 13 pkt 2) lit. a) i b) ustawy o VAT stanowiącym, iż moment powstania obowiązku podatkowego (zdarzenie, z nastąpieniem którego podatek staje się wymagalny dla niektórych transakcji) dla usług transportowych i spedycyjnych następuje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30. dnia, licząc od dnia wykonania tych usług także wówczas, gdy zostaje wystawiona i doręczona nabywcy faktura najpóźniej w ciągu 7 dni od wykonania usługi przewidująca późniejszy termin płatności, a nabywca usługi uprawniony jest do odliczenia podatku naliczonego za okres, w którym otrzymał fakturę, niezależnie od faktu zapłaty za usługę?”
Trybunał Sprawiedliwości UE wyrokiem z maja tego roku stwierdził, że normy prawne ustawy o podatku VAT w kwestii szczególnego momentu obowiązku podatkowego nie są kompatybilne z przepisami unijnymi. Oznacza to, że przedsiębiorcy świadczący usługi transportowe mają prawo rozliczać podatek VAT na zasadach ogólnych, nie biorąc pod uwagę art. 19 ust. 13 pkt 2 ustawy o VAT.
Warto wspomnieć, że w 2014 roku przepis ten zostanie uchylony a w miejsce jego ustawodawca wprowadzi dodatkowy artykuł, zgodnie z którym moment powstania obowiązku podatkowego w VAT usług transportowych będzie rozliczać się na zasadach ogólnych, co z pewnością znacznie uprości ich rozliczanie.
